ജാർഖണ്ഡിലെ ‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ സാംസ്കാരിക യാത്ര ബഹുവർണ ഷീറ്റ് നെയ്തു

हिन्दी | English | ಕನ್ನಡ | മലയാളം | বাংলা

ജാർഖണ്ഡിലെ ഒമ്പതാം സംസ്ഥാനത്തിലെ ‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ ദേശീയ സാംസ്കാരിക പദയാത്രയുടെ യാത്ര ഗോത്രവർഗ സംസ്ക്കാരത്തിന്റെയും സംഭാഷണത്തിന്റെയും, മധുരമായ താളത്തോടും താളാത്മകമായ നൃത്തത്തോടും കൂടി നൃത്തം ചെയ്തും പരസ്പരം ഇടകലർന്നും മികച്ച ഉദാഹരണമായിരുന്നു. നിരവധി സ്ത്രീ സുഹൃത്തുക്കൾ മാത്രമല്ല, നിരവധി ബാലകലാകാരന്മാരും സ്കൂൾ കുട്ടികളും വളരെ ആവേശത്തോടെ പ്രകടനങ്ങളിൽ പങ്കെടുത്തു. പദയാത്രയ്ക്കിടെ, നിരവധി പ്രായമായ സഹയാത്രികരും പൂർണ്ണ ആവേശത്തോടെ പൊതുപ്രസംഗങ്ങൾ നടത്തി ഗ്രാമങ്ങൾതോറും അലഞ്ഞുനടക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു.
സമയമാകുമ്പോൾ നൃത്തം പോലും. ഓരോ പ്രദേശത്തുനിന്നും സമാനമായ പ്രാദേശിക സാംസ്കാരിക വിനിമയം എന്ന ആശയം ‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ പദയാത്രയുടെ തുടക്കത്തിൽ വിഭാവനം ചെയ്യപ്പെട്ടു. ഈ കൈമാറ്റത്തിൽ ഔപചാരികതയുടെ എല്ലാ തടസ്സങ്ങളും തകർന്നു. ഇവിടെ പദയാത്രക്കാർ വന്നത് കേവലം സന്ദേശം നൽകാനും നാടകങ്ങൾ കാണിക്കാനും മാത്രമായിരുന്നില്ല, പകരം അവർ പാട്ടും കളിച്ചും നൃത്തവും നടത്തവും ലളിതമായ ശൈലിയും നാട്ടിലെ കുട്ടികളിൽ നിന്നും സ്ത്രീകളിൽ നിന്നും മുതിർന്നവരിൽ നിന്നും പഠിച്ച് അവരുടെ ജീവിതത്തിൽ ഇടപെട്ടു. തിളങ്ങുന്ന മുഖങ്ങളുമായി, കാൽനടയാത്രക്കാരെല്ലാം പ്രായഭേദമന്യേ നാട്ടുകാരുമായി ഇടകലർന്നും ആടിയും പാടിയും സ്‌നേഹത്തിന്റെ സന്ദേശം സ്വയമേവ എല്ലാവരുടെയും ഹൃദയങ്ങളിൽ ഇളകിമറിയുകയായിരുന്നു.

07 ഡിസംബർ 2023 വ്യാഴാഴ്ച

നുണകൾക്കും വിദ്വേഷത്തിനും അക്രമത്തിനുമെതിരെ ജാർഖണ്ഡ് സംസ്ഥാനത്തിന്റെ ‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ പദയാത്ര ഡിസംബർ 08-ന് ജനപ്രിയ നോവലിസ്റ്റ് വിഭൂതി ഭൂഷൺ ബന്ദോപാധ്യായയുടെ ജോലിസ്ഥലത്ത് നിന്ന് ആരംഭിച്ചു. അതിന്റെ തലേന്ന് ‘പൂർവരംഗ്’ പരിപാടി സംഘടിപ്പിച്ചു. ഘട്‌ശിലയിലെ ഗൗരികുഞ്ചിലെ താരാദാസ് മഞ്ചിൽ ‘ധായ് അഖർ പ്രേം പദയാത്ര സംഘാടക സമിതി’യാണ് പരിപാടി സംഘടിപ്പിച്ചത്. മഴ പെയ്തിട്ടും സുഹൃത്തുക്കളുടെ ആവേശം ഘടശിലയിൽ തങ്ങി നിന്നു.

വിഭൂതിഭൂഷൺ ബന്ദോപാധ്യായയുടെ പ്രതിമയിൽ പുഷ്പാർച്ചന നടത്തിയാണ് പൂർവരംഗ് പരിപാടി ആരംഭിച്ചത്. സയൻസ് ഫോർ സൊസൈറ്റി ജാർഖണ്ഡ് പ്രവിശ്യാ പ്രസിഡന്റ് ഡോ. അലി ഇമാം ഖാൻ, ജനറൽ സെക്രട്ടറി ഡോ. ഡി.എൻ.എസ്. ആനന്ദ്, ഗൗരി കുഞ്ച് പ്രസിഡന്റ് തപസ് ചാറ്റർജി, ജൻവാദി റൈറ്റേഴ്‌സ് അസോസിയേഷൻ ജില്ലാ പ്രസിഡന്റ് ജംഷഡ്പൂർ അശോക് ശുഭദർശി, പ്രോഗ്രസീവ് റൈറ്റേഴ്‌സ് അസോസിയേഷന്റെ ശശി കുമാർ, ഛത്തീസ്ഗഡ് ഇ.പി.ടി.എ അംഗം ദേശീയ സെക്രട്ടറി നിസാർ അലി, ദേശീയ സെക്രട്ടറി നിസാർ അലി. ശൈലേന്ദ്രകുമാർ കൂട്ടായി നിർവഹിച്ചു. സമത്വം സമരഭൂമിയാണെന്ന് ഈ അവസരത്തിൽ ഡോ.അലി ഇമാം ഖാൻ പറഞ്ഞു. ഈ യാത്രയിലൂടെ സന്ദേശമെത്തും. ‘നമ്മളും അവരും’ എന്ന അതിർവരമ്പ് ഞങ്ങൾ തകർക്കും. ഇത് ഒന്നോ രണ്ടോ നാലോ അല്ല, നമ്മുടെ എല്ലാവരുടെയും കാര്യമാണ്. നമ്മുടെ യാത്ര എല്ലാ മനുഷ്യർക്കും തുല്യ അവകാശങ്ങളെയും സ്വാതന്ത്ര്യത്തെയും കുറിച്ച് സംസാരിക്കും.

പുഷ്പാർച്ചനയ്ക്ക് ശേഷം വേദിയിലിരുന്ന കലാകാരന്മാർ പരിപാടികൾ അവതരിപ്പിച്ചു. IPTA യ്ക്കുവേണ്ടി സലിൽ ചൗധരി എഴുതിയ “പോത്തേർ എബർ നമോ സതി” എന്ന ഗാനം പാടിയത് ദഹിഗോറയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഗൗരി കുഞ്ചിന്റെ പരിസരത്ത് താമസിക്കുന്ന കൗമാരക്കാരായ പെൺകുട്ടികളും കുട്ടികളുമാണ്. സ്വീറ്റി ബാരിക്, സഞ്ജന മണ്ഡല്, റിയ മണ്ഡല്, ബബിത പ്രധാന്, സുഭാഷിഷ് മണ്ഡല് എന്നിവരായിരുന്നു ഈ കലാകാരന്മാരുടെ കൂട്ടാളികള്. ഇതുകൂടാതെ ‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ എന്ന ഗാനം, സന്താലി ഗാനം, ഛത്തീസ്ഗഢി നൃത്ത ശൈലിയിലുള്ള ‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ എന്നീ നാടകങ്ങളും അവതരിപ്പിച്ചു.

ഈ അവസരത്തിൽ പത്മശ്രീ മധു മൻസൂരി ‘ഗാവ് ഛോദ്ബ് നഹിൻ’ എന്ന ഗാനം അവതരിപ്പിക്കുകയും പ്രണയം ജീവിതത്തിന് അത്യന്താപേക്ഷിതമാണെന്ന് വിവരിക്കുകയും ചെയ്തു. വർത്തമാനകാലത്ത് മനുഷ്യനെ മാത്രമല്ല, എല്ലാ ജന്തുലോകത്തെയും സസ്യലോകത്തെയും സ്നേഹിക്കേണ്ടത് ആവശ്യമാണെന്ന് ജനപ്രിയ കഥാകൃത്ത് രണേന്ദ്ര പറഞ്ഞു. എങ്കിൽ മാത്രമേ നമ്മുടെ ജീവിതം സന്തോഷകരമാകൂ. പ്രോഗ്രസീവ് റൈറ്റേഴ്‌സ് അസോസിയേഷൻ ജനറൽ സെക്രട്ടറി മിഥിലേഷ് സിങ്ങും മറ്റ് സഹപ്രവർത്തകരും സംഘാടക സമിതിക്ക് ഐക്യദാർഢ്യം അറിയിച്ചു.

ഈ അവസരത്തിൽ ട്രൈബൽ റിസർച്ച് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഡയറക്ടർ പത്മശ്രീ മധു മൻസൂരി ഹൻസ്മുഖ്, കഥാകൃത്ത് രണേന്ദ്ര, ചിത്രകാരൻ ഭാരതി, ജാർഖണ്ഡ് പ്രസ് ജനറൽ സെക്രട്ടറി മിഥിലേഷ്, ഡോക്യുമെന്ററി ഫിലിം മേക്കർ ബിജു ടോപ്പോ, ഡോ. അലി ഇമാം ഖാൻ, ഡോ. ഡി.എൻ.എസ്. ആനന്ദ്, അശോക് ശുഭദർശി എന്നിവർ താരദാസിൽ പങ്കെടുത്തു. സ്‌നേഹത്തിന്റെയും അധ്വാനത്തിന്റെയും പ്രതീകമായ ഗാംച നൽകി ആദരിച്ചു. ‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ പദയാത്രയ്ക്ക് മുന്നോടിയായുള്ള വർണ്ണാഭമായ അത്താഴത്തിന്, ഐപിടിഎ ഘട്ശില പ്രസിഡന്റ് ഗണേഷ് മുർമുവിന്റെ വീട്ടിൽ വീട്ടിലെ അംഗങ്ങൾ ലിറ്റി ചോക്ക തയ്യാറാക്കി വിളമ്പി.

08 ഡിസംബർ 2023 വെള്ളിയാഴ്ച

‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ പദയാത്ര 08 ഡിസംബർ 2023 മുതൽ ആരംഭിച്ചു. മൗബന്ദർ ഐസിസി മസ്ദൂർ യൂണിയൻ ഓഫീസിലെ ബസുകി സ്റ്റേജിൽ നിന്ന് ഛത്തീസ്ഗഡിൽ നിന്നുള്ള സഹപ്രവർത്തകൻ നിസാർ അലിയുടെ അവതരണത്തോടെയാണ് പദയാത്ര ആരംഭിച്ചത്. പാലമു ഇപ്റ്റയുടെ നാടൻപാട്ടിന്റെ അകമ്പടിയോടെയാണ് കാരവൻ മുന്നോട്ട് നീങ്ങിയത്. സഖാവ് ഓംപ്രകാശ് സിംഗ്, ബീരേന്ദ്ര സിംഗ്ദേവ്, മഹമൂദ് അലി, സുശാന്ത് സീത്, രവി പ്രകാശ് സിംഗ്, സഖാവ് വിക്രം കുമാർ തുടങ്ങി നിരവധി പേർ യാത്രയുടെ തുടക്കത്തിൽ പങ്കെടുത്ത് അടുത്ത സ്റ്റോപ്പ് വരെ നടന്നു.

ചുനുദിഹ് ധരംബഹലിലായിരുന്നു ആദ്യ സ്റ്റോപ്പ്. മുഖിയ ബനാവ് മുർമു, മാജ്ഹി മുകേഷ് മുർമു തുടങ്ങിയവർ സംഘത്തിലെ കലാകാരന്മാരെ സ്വാഗതം ചെയ്തു. പത്മശ്രീ മധു മൻസൂരി ഗാനം ആലപിച്ചു. ഘട്ശില ഇപ്റ്റയുടെ സഹപ്രവർത്തകർക്കൊപ്പം ഗ്രാമവാസികൾ ധംസ-തുംദയും നാടൻ പാട്ടുകളും കളിച്ച് നൃത്തങ്ങൾ അവതരിപ്പിച്ചു. അടുത്ത സ്റ്റോപ്പ് വരെ ഗ്രാമവാസികളും കൂടെ നടന്നു. അടുത്ത സ്റ്റോപ്പ് വരെ ഗ്രാമവാസികളും കൂടെ നടന്നു. യാത്രയിൽ പ്രോഗ്രസീവ് റൈറ്റേഴ്‌സ് അസോസിയേഷൻ ജാർഖണ്ഡ് പ്രസിഡന്റ് രണേന്ദ്ര, ജനറൽ സെക്രട്ടറി മിഥിലേഷ് സിംഗ്, പത്മശ്രീ മധു മൻസൂരി, ഛത്തീസ്ഗഢി നൃത്ത കലാകാരൻ നിസാർ അലി, ദേവനാരായണൻ സാഹു, ജഗ്‌നു റാം, ഹർഷ് സെൻ, ബിജു ടോപ്പോ എന്നിവർ കാമറയും ഡാൾട്ടൻഗഞ്ച് ഇപ്റ്റയിലെ കലാകാരന്മാരും ഗാനങ്ങൾ അവതരിപ്പിച്ചു. ഒപ്പം സംഗീതവും ഒരുമിച്ച് നടന്നു.

എഡൽബെഡ ഗ്രാമം വഴി സംഘം ഉച്ചയോടെ ഝപ്രിഷോൾ ഗ്രാമത്തിലെത്തി. ഇവിടെ ഗ്രാമത്തിലെ മാജ്ഹി പിതാംബർ ജിയുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ഗ്രാമീണർ എന്നെ പരമ്പരാഗതമായി സ്വീകരിച്ചു. ഝാർഖണ്ഡിന്റെ കോറ പാടി മധു മൻസൂരി എല്ലാവരെയും ത്രസിപ്പിച്ചു. കൂടാതെ, സിങ് സിങ്രായ, സുന്ദർ ഹെംബ്രാം, ബുധൻ സോറൻ എന്നിവർ സേന്ദ്ര ഗാനങ്ങൾ ആലപിക്കുകയും സ്ത്രീകൾ സന്താലി നൃത്തം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. യാത്രയുടെ കുത്തൊഴുക്കും പാട്ടും നൃത്തവും കണ്ട് സ്‌കൂളിൽ എത്തിയ ജാപ്രിഷോൽ ഗ്രാമത്തിലെ ഗ്രാമവാസികൾ തങ്ങൾക്കും പാട്ട് പാടണമെന്ന് പറഞ്ഞു.

ഏകദേശം 50-52 വയസ്സുള്ള രണ്ട് പുരുഷ കലാകാരന്മാരും തയ്യാറെടുക്കാൻ തുടങ്ങി – ഒരാൾ കേന്ദരി കളിക്കാൻ, മറ്റൊരാൾ സാരിയും വ്യാജ മൂക്കുത്തിയും മുടിയും ധരിച്ച്. അവർ അവനെ അഖാറയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നപ്പോൾ അവൻ ഒരു പാട്ട് പാടി. പാട്ടിനുശേഷം മധു മൻസൂരി എഴുന്നേറ്റ് അവരോട് സംസാരിക്കുകയും ആദിവാസി സംഗീതോപകരണങ്ങളോടുള്ള യുവാക്കൾക്കുള്ള താൽപ്പര്യമില്ലായ്മയിൽ ആശങ്ക പ്രകടിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ഘട്ശില ഐപിടിഎയിലെ കലാകാരന്മാർ ‘ബെരീദ് മേസെ ഹോ…’ എന്ന സന്താലി ഗാനം ആലപിച്ചു. നിസാർ അലിയുടെ നൃത്തസംഘം ‘ചിദിയ ഔർ ശിക്കാരി’യുടെ മനം കവരുന്ന അവതരണം ഗ്രാമീണ സ്‌കൂളിൽ കുട്ടികൾക്കു മുന്നിൽ അവതരിപ്പിച്ചു. ഗ്രാമീണ നാടൻ കലാകാരന്മാർ പരമ്പരാഗത ഗാനങ്ങൾ ആലപിച്ചു. ഊർമിള ഹൻസ്ദ മനോഹരമായ ഒരു ഗാനം ആലപിച്ചു. സംഘത്തിന് ഗ്രാമത്തിൽ ഭക്ഷണം നൽകി.

ഇതിനുശേഷം പദയാത്ര ബങ്കാട്ടി വഴി ഹെൻഡൽജുഡിയിലെത്തി. ഇവിടെ നാട്ടുകാർക്കിടയിൽ സാംസ്കാരിക പരിപാടികൾ അവതരിപ്പിച്ചു. ഹെൻഡൽജുഡിയിൽ നിന്ന് പദയാത്ര കലജോറിലെത്തി, അവിടെ രാത്രി സാംസ്കാരിക പരിപാടികൾ അവതരിപ്പിച്ചു. അത്താഴം കഴിഞ്ഞ് അപ്ഗ്രേഡ് ചെയ്ത മിഡിൽ സ്കൂളിൽ രാത്രി വിശ്രമിച്ചു. ഇതിൽ പ്രദേശവാസിയായ ഫുഡാൻ സോറൻ വയലിൻ വായിച്ച് പരമ്പരാഗത സന്താലി ഗാനം അവതരിപ്പിച്ചു. നിസാർ അലി, ദേവനാരായണൻ സാഹു, ജഗ്നു റാം ധ്രുവ്, ഹർഷ് സെൻ എന്നിവർ ഛത്തീസ്ഗഢി നൃത്ത ശൈലിയിൽ നാടകം അവതരിപ്പിച്ചു. ആദ്യ ദിവസത്തെ മാർച്ചിൽ പങ്കജ് ശ്രീവാസ്തവ, പ്രേം പ്രകാശ്, ഭോല, സഞ്ജു, ശശി, അനുഭവ്, രവി, സ്നേഹജ് മല്ലിക്, ജ്യോതി മല്ലിക്, ഗണേഷ് മുർമു, ശേഖർ മല്ലിക്, ഊർമിള ഹൻസ്ദ, രാമചന്ദ്ര മർദി, ഡോ. ദേവദൂത് സോറൻ, ശശി കുമാർ, അങ്കുർ, അർപിത എന്നിവർ ഉൾപ്പെടുന്നു. , ഉപേന്ദ്ര മിശ്ര, ശൈലേന്ദ്ര കുമാർ, മൃദുല മിശ്ര, അഹമ്മദ് ബദർ, അശോക് ശുഭദർശി, രണേന്ദ്ര, മിഥിലേഷ്, ഡോ അലി ഇമാം ഖാൻ, ഗീത, മല്ലിക, മാനവ് (പവിട്രോ), അരവിന്ദ് അഞ്ജും, രാകേഷ് എന്നിവർ പങ്കെടുത്തു.

09 ഡിസംബർ 2023 ശനിയാഴ്ച

‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ മാർച്ചിന്റെ രണ്ടാം ദിവസത്തെ യാത്ര രാവിലെ 8:00 മണിക്ക് കലജോർ അപ്‌ഗ്രേഡഡ് മിഡിൽ സ്‌കൂളിൽ നിന്ന് ആരംഭിച്ചു. 9:30 ന് യാത്ര രാജബാസയിലെത്തി, അവിടെ ദുലാൽ ചന്ദ്ര ഹൻസ്ദ, സിദ്ധോ മുർമു സംഘത്തെ സ്വീകരിച്ചു. ‘ധായ് അഖർ പ്രേം ഗംച’ അണിയിച്ചാണ് അദ്ദേഹത്തെ ആദരിച്ചത്. ബ്രിട്ടീഷുകാരുടെ കാലത്ത് ഗ്രാമരാജാവ് ബ്രിട്ടീഷുകാരുടെ അടുത്തേക്ക് നികുതിയടയ്ക്കാൻ പോയിരുന്നില്ല, പകരം ബ്രിട്ടീഷ് ഉദ്യോഗസ്ഥർ തന്നെ ഇവിടെ വന്ന് കുറച്ച് ദിവസം താമസിച്ച് മുന്നോട്ട് പോകാറുണ്ടായിരുന്നു, അതിനാൽ ഈ ഗ്രാമത്തിന് രാജബാസ എന്നാണ് പേര്. രാജബാസയിലെ തെരുവുകളിൽ പാട്ടുപാടിയും കളിച്ചും കാൽനടയാത്രക്കാർ സാംസ്കാരിക പരിപാടി സംഘടിപ്പിച്ച രാജബാസ അഖാരയിൽ എത്തി. ജംഷഡ്പൂരിലെ ഇപ്റ്റയിലെ ബാലകലാകാരന്മാരുടെ ‘ധായ് അഖർ പ്രേം രേ സാധോ’ എന്ന ഗാനത്തോടെയാണ് പരിപാടി ആരംഭിച്ചത്. ഇതിന് ശേഷം നിസാർ അലിയുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ഛത്തീസ്ഗഢ് ഇപ്റ്റയിലെ കലാകാരന്മാർ അവതരിപ്പിച്ച ‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ എന്ന നാടകം അരങ്ങേറി. നാടകത്തിനു ശേഷം പാലാമു ഇപ്റ്റയിലെ കലാകാരന്മാർ അവതരിപ്പിച്ച ഐക്യത്തിനും സമത്വത്തിനും സമാധാനത്തിനും വേണ്ടിയുള്ള ഗാനം അവതരിപ്പിച്ചു. പരിപാടികൾക്കിടയിൽ, സിദ്ധറാം മുർമു, ദുലാൽ ഹദസ്സ, മംഗൾ മുർമു എന്നിവരെ സ്നേഹത്തിന്റെയും അധ്വാനത്തിന്റെയും പ്രതീകമായ ഗംച സമ്മാനിച്ചുകൊണ്ട് ആദരിച്ചു. ഘടശില ഐ.പി.ടി.എ.യാണ് സന്താലി ഗാനങ്ങൾ അവതരിപ്പിച്ചത്. പ്രാദേശിക ആദിവാസി സ്ത്രീകളായ സോംവാരി ഹെംബ്രാം, റൈമാനി ടുഡു, ചമ്പ മുർമു എന്നിവർ പരമ്പരാഗത സന്താലി ഗാനങ്ങൾ അവതരിപ്പിച്ചു. അച്ഛനമ്മമാരോടുള്ള അതിരറ്റ സ്‌നേഹം തന്റെ പാട്ടിലൂടെ അദ്ദേഹം പ്രതിഫലിപ്പിച്ചു, നമ്മെ പ്രസവിച്ച മാതാപിതാക്കൾ ഇന്ന് അവരെ സേവിക്കാനുള്ള സമയമായപ്പോൾ ഞങ്ങളെയെല്ലാം ഉപേക്ഷിച്ച് അവർ പോയി. ‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ മാർച്ചിന്റെ കാൽനടയാത്രക്കാർക്കൊപ്പം ഗ്രാമീണ സ്ത്രീകൾ ആവേശത്തോടെ നൃത്തം ചെയ്തു.

പരിപാടിയുടെ അവസാനം ഗ്രാമവാസികളെ അഭിസംബോധന ചെയ്തുകൊണ്ട് ശൈലേന്ദ്രകുമാർ പറഞ്ഞു, ഇന്ന് ലോകം മുഴുവൻ അക്രമത്തിന്റെ അന്തരീക്ഷമാണ്. അധികാരത്തിലിരിക്കുന്നവർ തങ്ങൾക്കിടയിൽ ഭിന്നിപ്പുണ്ടാക്കി തങ്ങളുടെ ആധിപത്യം നിലനിർത്താൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു. സമൂഹത്തിന് ഇന്ന് സ്നേഹം ആവശ്യമാണ്. ഞങ്ങളുടെ പാട്ടുകളിൽ സ്നേഹത്തിന്റെ സന്ദേശം ഞങ്ങൾ കൊണ്ടുവന്നിട്ടുണ്ട്.

നമ്മുടെ പാട്ടുകൾ പ്രണയഗാനങ്ങളാണ്, വിശപ്പിനെതിരായ അരിയുടെ പാട്ടുകളാണ്. വിദ്വേഷം ആദ്യം സ്വയം കൊല്ലുമെന്നും പിന്നീട് മറ്റുള്ളവരെ കൊല്ലുമെന്നും ശൈലേന്ദ്ര പറഞ്ഞു. ശേഖർ മാലിക് പരിപാടി നിയന്ത്രിച്ചു. ബംഗാളി സംസാരിക്കുന്ന എല്ലാവരെയും ഈ ഗ്രാമത്തിൽ കണ്ടെത്തി. എന്നാൽ പരസ്പര സ്‌നേഹം കാരണം ഭാഷാ പ്രശ്‌നമുണ്ടായില്ല.

ഡസൻ കണക്കിന് സാംസ്കാരിക പ്രവർത്തകർക്കൊപ്പം, ഡോ. അലി ഇമാം ഖാൻ, ഡി എസ് ആനന്ദ്, ഫ്യൂച്ചർ ജനറേഷൻ എഡിറ്റർ ഓം പ്രകാശ് സിംഗ്, റായ്ഗഡിൽ നിന്നുള്ള രവീന്ദ്ര ചൗബെ, അഹമ്മദ് ബദർ, അഞ്ജന, സഹേന്ദ്ര എന്നിവർ യാത്രയിൽ അനുഗമിക്കുന്നുണ്ട്. ജംഷഡ്പൂർ ഐപിടിഎയുടെ കുട്ടികളുടെ ടീമാണ് രണ്ടാം ദിവസത്തെ സന്ദർശനത്തിൽ പ്രത്യേക ആകർഷണ കേന്ദ്രം. കുട്ടികളുടെ ടീമിൽ റോഷ്‌നി, വർഷ, സുജൽ, കരൺ എന്നിവരും ഉണ്ടായിരുന്നു. സാംസ്കാരിക പരിപാടിക്കിടെ രാജബാസയിലെ ഗ്രാമീണരുമായി സംവദിക്കുമ്പോൾ, ഈ ഗ്രാമത്തിൽ രണ്ട് ഭാഷകൾ സംസാരിക്കുന്നുണ്ടെന്ന് വെളിപ്പെട്ടു, ആദ്യം സന്താലിയും രണ്ടാമത്തേത് ബംഗാളിയും.

സംഭാഷണത്തിനുശേഷം യാത്ര വൃന്ദാവൻപുരി ചൗക്കിൽ എത്തി.രണ്ടു ഗാനങ്ങളുടെ അവതരണത്തിന് ശേഷം എഐഎസ്എഫ് ചക്കുലിയയുടെ സഖാക്കളായ സർക്കാർ കിസ്‌കു, ജ്യോതി എന്നിവർ ബംഗാളിയിൽ ഗ്രാമീണരുമായി സംവദിച്ചു. അവിടെ പ്രഭാതഭക്ഷണവും സത്തുവും കുടിച്ച ശേഷം യാത്ര തുടർന്നു. ഉച്ചയ്ക്ക് ഒരു മണിയോടെയാണ് യാത്ര ഖാദിയാദിയിൽ എത്തിയത്. ഖാദിയാദിഹ് ഗ്രാമത്തിൽ എത്തിയപ്പോൾ തന്നെ ഒരു വയലിൽ അലങ്കരിച്ച കസേരകൾ അടുക്കി വെച്ചിരിക്കുന്നത് കണ്ടു. പദയാത്രയിൽ പങ്കെടുത്തവരെ ഈ മൈതാനത്ത് വീണാപാണി ക്ലബ്ബിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ സ്വീകരിച്ചു. ആ പറമ്പിൽ ഒരു വീട് കണ്ടു. വീണപാണി ക്ലബ്ബിന്റെ ഓഫീസായിരുന്നു ആ വീട്. ഗ്രൗണ്ടിൽ വീണാപാണി ക്ലബ്ബിന്റെ ആഭിമുഖ്യത്തിൽ ധായി അഖർ പ്രേം മാർച്ചിൽ പങ്കെടുക്കുന്ന കലാകാരന്മാരുടെ സാംസ്കാരിക പരിപാടി നടന്നു. ഇവിടെ നിഖിൽ മഹാതോയും ശിവനാഥ് സിംഗും കാൽനടയാത്രക്കാരെ സ്വീകരിച്ചു. ഇവിടെ സംഗീതം പഠിക്കുന്ന വിദ്യാർഥിനികളായ ഭാരതി, മംമ്ത, ജുമ, ജാനകി എന്നിവർ സ്വാഗതഗാനങ്ങൾ അവതരിപ്പിച്ചു. ലിറ്റിൽ IPTA ജംഷഡ്പൂരിലെ കലാകാരന്മാർ ‘ധായ് അക്ഷര് പ്രേം’ എന്ന ഗാനം അവതരിപ്പിച്ചു, തുടർന്ന് ഘട്ശിലയിലെ ബാലതാരങ്ങൾക്കൊപ്പം “ദാരാ ദിരി ദാ” ആലപിച്ചു.

ദേവനാരായൺ സാഹു, ജുഗ്നു റാം, ഹർഷ് സെൻ എന്നിവരടങ്ങുന്ന സംഘത്തോടൊപ്പം നിസാർ അലി ഊർജസ്വലമായ ‘ദമാദം മസ്ത് ഖലന്ദർ’ ഗാനവും നൃത്തവും അവതരിപ്പിച്ചു. ഗാനാവതരണത്തിനുശേഷം നിസാർ അലിയുടെ നേതൃത്വത്തിൽ നാച്ച നാടകശൈലിയിലൂടെ ‘ചാലക് ശിക്കാരി’ ഗംതം അവതരിപ്പിച്ചു. നാച്ച ഗമ്മത് നാടൻ കലകളെക്കുറിച്ചും ഗ്രാമവാസികളോട് പറഞ്ഞു. ദുലാൽ ചന്ദ്ര ഹൻസ്ദാജി സ്ഥലത്തെക്കുറിച്ച് പറഞ്ഞു. പർവേസ് ആലം, അലി ഇമാം ഖാൻ എന്നിവരും സംസാരിച്ചു. നിലവിൽ ലോകം മുഴുവൻ അക്രമത്തിന്റെ കാലഘട്ടത്തിലൂടെയാണ് കടന്നുപോകുന്നതെന്ന് സന്ദർശനത്തിന്റെ ലക്ഷ്യങ്ങളെ കുറിച്ച് ചർച്ച ചെയ്തുകൊണ്ട് അലി ഇമാം ഖാൻ പറഞ്ഞു. അക്രമത്തിന്റെ ഈ കാലഘട്ടത്തിൽ, നമ്മുടെ ജീവിതം പ്രശ്നങ്ങളാൽ ചുറ്റപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. അത്തരമൊരു സാഹചര്യത്തിൽ ഈ യാത്ര അനിവാര്യമാണ്. ശേഖർ മല്ലിക് ബംഗാളിയിൽ ഗ്രാമീണരെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുകയും യാത്രയെ കുറിച്ച് അവരെ അറിയിക്കുകയും ചെയ്തു.

പരിപാടിയുടെ അവസാനം പ്രഭാത് ഖബർ പത്രപ്രവർത്തകൻ മുഹമ്മദ് പർവേസിനെ കാൽനടയാത്രക്കാർ സ്നേഹത്തിന്റെയും അധ്വാനത്തിന്റെയും പ്രതീകമായ ഗംച സമ്മാനിച്ച് ആദരിച്ചു. സ്‌നേഹത്തിന്റെ സംവാദം ഓരോ ഗ്രാമത്തിലും എത്തിക്കാൻ ഇത്തരമൊരു സംരംഭം അനിവാര്യമാണെന്ന് ഈ അവസരത്തിൽ മുഹമ്മദ് പർവേസ് പറഞ്ഞു. കാൽനട യാത്രക്കാരെ എത്ര അഭിനന്ദിച്ചാലും കുറവാണ്. ഇതിന് ശേഷം മനോരഞ്ജൻ മഹാതോ ബംഗാളി ഭാഷയിൽ ജുമർ അവതരിപ്പിച്ചു. സാംസ്കാരിക സമ്മേളനത്തിന് ശേഷം പദയാത്രയിൽ പങ്കെടുത്തവർക്ക് വീണപാണി ക്ലബ്ബിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഭക്ഷണം വിളമ്പി യാത്രയയപ്പ് നൽകി. ഈ ഗ്രാമത്തിലെ 100 വർഷത്തോളം പഴക്കമുള്ള ക്ലബ്ബാണ് വീണാപാണി ക്ലബ്ബെന്ന് സംഭാഷണത്തിന് ശേഷം മനസ്സിലായി. ശിവനാഥ് സിംഗ് തന്റെ മുഴുവൻ സമയവും ഈ ക്ലബ്ബിനായി നീക്കിവയ്ക്കുകയും കുട്ടികളെ ശാസ്ത്രീയ സംഗീതം പഠിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ശിവനാഥ് സിംഗ് ശാസ്ത്രീയ സംഗീത അധ്യാപകൻ മാത്രമല്ല, ഒരു കർഷകൻ കൂടിയാണ്. നിഖിൽ രഞ്ജൻ മഹാതോയും ശിവനാഥ് സിംഗും ഗ്രാമത്തിലെ ജനങ്ങളും ക്ലബ്ബിനെ പരിപാലിക്കുന്നു.

പ്രദേശവാസിയായ തപസ് ജിയുടെ ക്ഷണപ്രകാരം ഖാദിയാദിഹ് ഗ്രാമത്തിൽ നിന്ന് ‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ എന്ന ഘോഷയാത്ര ബാദ്ബിൽ ഗ്രാമത്തിലെത്തി. ബാദ്ബിലിലെ ഹരി മന്ദിറിന് സമീപം കാൽനടയാത്രക്കാരുടെ സാംസ്കാരിക പരിപാടി സംഘടിപ്പിച്ച് ഗ്രാമീണരുമായി സംവാദം സ്ഥാപിച്ചു. പൊതി വായിച്ച് ആറ്റംബോംബ് ഉണ്ടാക്കാം, എന്നാൽ സ്നേഹിക്കാൻ കഴിയില്ലെന്ന് പരിപാടിയുടെ തുടക്കത്തിൽ അഹമ്മദ് ബദർ പറഞ്ഞു. സ്നേഹം ആരംഭിക്കുന്നത് നിങ്ങളുടെ വീട്ടിൽ നിന്നും ചുറ്റുപാടിൽ നിന്നുമാണ്. സ്നേഹം പഠിക്കുകയും പഠിപ്പിക്കുകയും വേണം. സ്നേഹമില്ലാതെ അറിവ് അപൂർണ്ണമാണ്. സ്നേഹം ഉൾപ്പെടുന്ന അറിവിന് മാത്രമേ മനുഷ്യന്റെ സുരക്ഷയെക്കുറിച്ച് സംസാരിക്കാൻ കഴിയൂ. സന്ദർശനത്തിന്റെ ഉദ്ദേശ്യം ജ്യോതി മല്ലിക് ബംഗാളിയിൽ വിശദീകരിച്ചു. ഗ്രാമീണ സ്ത്രീകളുമായും ജ്യോതി സംവദിച്ചു, അവർ അവരുടെ വേദനകളും കഷ്ടപ്പാടുകളും പങ്കുവെച്ചു. അടുത്ത സ്റ്റോപ്പ് വരെ തന്നോടൊപ്പം വരാൻ ജ്യോതി ഗ്രാമവാസികളോട് അഭ്യർത്ഥിച്ചു, അവർ സമ്മതിച്ചു.

തുടർന്ന് നടന്ന സാംസ്കാരിക സമ്മേളനത്തിൽ നിസാർ അലിയുടെ നേതൃത്വത്തിൽ അഫ്വാഹ് നാമക് ഗമ്മത്ത് അവതരിപ്പിച്ചു. ഗമത്തിന് ശേഷം ഐക്യത്തിനും സമത്വത്തിനും സമാധാനത്തിനും വേണ്ടിയുള്ള കൂട്ടായ ഗാനം അവതരിപ്പിച്ചു. വികാസ് ഭഗത് സംഘം നന്ദി പറഞ്ഞു. തീർഥാടകർ അവതരിപ്പിച്ച പരിപാടികൾ നാട്ടുകാർ ഏറെ പ്രശംസിക്കുകയും തുടർന്നുള്ള യാത്രയ്ക്ക് സാമ്പത്തിക സഹായം നൽകുകയും ചെയ്തു. ഇതിനുശേഷം ‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ ഗലുദിയിലേക്ക് യാത്ര തിരിച്ചു. വൈകുന്നേരം 6 മണിക്ക് ഗലുദിഹ് സോണൽ ഗ്രൗണ്ടിൽ എത്തിയ യാത്ര അവിടെ സാംസ്കാരിക പരിപാടി അവതരിപ്പിച്ചു. ഇവിടെ ലിറ്റിൽ IPTA ജംഷഡ്പൂരിലെ കുട്ടികൾ ‘പഡ്കെ ഹം തോ ഇങ്ക്വിലാബ് ലായേംഗേ’ എന്ന് പാടിക്കൊണ്ട് പരിപാടി ആരംഭിച്ചു. തുടർന്ന് ‘ധായ് അഖർ പ്രേം കേ പധാ ലൈൻ സാരാ, ദോസ്തി കാ എഹ്ത്രം കർ ലൈൻ സാരാ’ എന്ന ഗാനം അവതരിപ്പിച്ചു. നൃത്ത കലാകാരന്മാരും കലാപരിപാടികൾ അവതരിപ്പിച്ചു. സാംസ്കാരിക പരിപാടിയുടെ അവതരണത്തിന് ശേഷം, നിങ്ങൾ രാവിലെയും പരിപാടി നടത്തണമെന്ന് സദസ്സ് അഭ്യർത്ഥിച്ചു. ഇതിനുശേഷം സംഘം വിശ്രമിച്ചു.

അർപിത, പ്രശാന്ത് ശ്രീവാസ്തവ, ഉപേന്ദ്ര, ശൈലേന്ദ്ര, ഭോല, സഞ്ജു, രവി, ശശി, അനുഭവ്, ബിജു ടോപ്പോ, ഡിഎൻഎസ് ആനന്ദ്, അഹമ്മദ് ബദർ, അഞ്ജന, വർഷ, സുജൽ, കരൺ, റോഷ്‌നി, സയേന്ദ്ര, രവീന്ദ്ര ചൗബേ, അങ്കുർ, ഷദാബ് എന്നിവരാണ് സംഘത്തിലുള്ളത്. , ഹീര മണിക്പുരി, ഡോ ഷമിം, മൃദുല മിശ്ര, പ്രൊഫ ബി എൻ പ്രസാദ്, പ്രഭാത് ഖബർ പ്രതിനിധി പർവേസ് ആലം, മല്ലിക, സ്നേഹജ്, ഗീത, മാനവ്, മനോരഞ്ജൻ മഹാതോ, സർക്കാർ കിസ്കു, ദുലാൽ ചന്ദ്ര ഹൻസ്ദ, ഡി ഡി ലോഹ്റ, ജ്യോതി മല്ലിക്, ശേഖർ മല്ലിക് തുടങ്ങിയവർ പങ്കെടുത്തു.
ഇന്ന് ബറേലിയുടെ സുഹൃത്തുക്കളായ ഗാർഗി സിംഗ്, അഞ്ജന എന്നിവരും സംഘത്തിൽ ചേർന്നു. ഗ്രാമീണ സ്ത്രീകളും കുട്ടികളും മറ്റ് നിരവധി ആളുകളും സന്നിഹിതരായിരുന്നു.

2023 ഡിസംബർ 10 ഞായറാഴ്ച

ജാർഖണ്ഡ് ലെഗിന്റെ മൂന്നാം ദിനത്തിൽ ‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ മാർച്ചിന്റെ സംഘം മുൻ സ്റ്റോപ്പ് മഹുലിയയിൽ നിന്ന് മുന്നോട്ട് നീങ്ങി. ഗലുദിഹ് ബസാറിലെ സുഭാഷ് ചൗക്കിൽ, യാത്രയിലെ കലാകാരന്മാർ നാടൻ പാട്ടുകൾ ആലപിക്കുകയും യാത്രയുടെ സന്ദേശം സന്നിഹിതരായ ആളുകൾക്ക് നൽകുകയും ചെയ്തു. ബരാജ് കോളനിയിലെ നൃത്ത കലാകാരന്മാർ അവതരിപ്പിച്ച നാടോടിനൃത്തം. ജ്യോതി ബംഗാളിയിലും പ്രേം പ്രകാശ് ഹിന്ദിയിലും സന്ദർശനത്തിന്റെ ഉദ്ദേശ്യം വിശദീകരിച്ചു. ആവേശത്തോടെ നാടൻ പാട്ടുകൾ പാടിയ സംഘം ബാരേജ് കടന്ന് ദിഗ്ഡി വഴി രാഖാ മൈൻസിലെ കേദാർ ഭവനിലെത്തി. ഇവിടെ ശശി കുമാർ സഖാവ് കേദാർ ദാസിന്റെ ജീവിതത്തെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരങ്ങൾ നൽകി. കേദാർ ബാബുവിന്റെ ആജീവനാന്ത സമ്പാദ്യം രണ്ട് ജോഡി ധോത്തിയും ഉടുപ്പും ആണെന്ന് അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹം മരിച്ചപ്പോൾ അവസാന യാത്രയ്ക്കായി പത്തു കിലോമീറ്ററോളം ആളുകളുടെ ക്യൂ ഉണ്ടായിരുന്നു. കണ്ണീരുണ്ടെങ്കിൽ അത് സ്‌നേഹത്തിന്റേതായിരിക്കണമെന്നും കളിയാക്കലുണ്ടെങ്കിൽ അത് സ്‌നേഹിക്കുന്നവരുടേതാകണമെന്നും, ഭിന്നതയുടേതല്ലെന്നും അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു. അവിടെ ലിറ്റിൽ ഇപ്റ്റയിലെ ബാലതാരങ്ങൾ ‘പഡ്‌കെ ഹം തോ ഇൻക്വിലാബ് ലായേംഗേ’ എന്ന ഗാനം ആലപിച്ചു. ഇതിനുശേഷം സംഘം മുന്നോട്ട് നീങ്ങി ജദുഗുഡ ചൗക്കിലെത്തി. ഇവിടെയും ബാലതാരങ്ങൾ നാടൻപാട്ടുകൾ അവതരിപ്പിച്ചു.

അടുത്ത സ്റ്റോപ്പ് ഭടിൻ ഗ്രാമത്തിലെ ലുഗു മുർമു റസിഡൻഷ്യൽ ട്രൈബൽ സ്‌കൂളിലായിരുന്നു, അവിടെ സ്‌കൂൾ കുട്ടികളും സ്‌കൂളുമായി ബന്ധപ്പെട്ടവരും പരമ്പരാഗതമായി സാംസ്‌കാരിക ട്രൂപ്പിനെ സ്വീകരിച്ചു. ലഖായ് ബാസ്‌കെ പരിപാടി നിയന്ത്രിച്ചു. അതിഥി കലാകാരന്മാരെ അദ്ദേഹം സ്വാഗതം ചെയ്യുകയും അവർക്ക് ഡംബുപിഠം നൽകുകയും ചെയ്തു. റാമോ സോറൻ സ്കൂളിനെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരങ്ങൾ നൽകുകയും സ്കൂളിന്റെ സ്ഥാപകരെയും അധ്യാപകരെയും പരിചയപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്തു. ഭക്ഷണത്തിനുശേഷം, ദംസ (ഡ്രം) വായിച്ച് പരമ്പരാഗത നൃത്തം അവതരിപ്പിച്ചു, അതിൽ സഞ്ചാര കലാകാരന്മാരും ആവേശത്തോടെ പങ്കെടുത്തു. ലുഗു മുർമു സ്കൂളിൽ ഐപിടിഎ പലാമുവിന്റെ കലാകാരന്മാർ ‘ബോൾ ഭായ് ജാർഖണ്ഡ്’ ആലപിച്ചുകൊണ്ട് സാംസ്കാരിക സായാഹ്നത്തിന് തുടക്കമിട്ടു. ലിറ്റിൽ ഇപ്റ്റയിലെ കുട്ടികൾ ‘ധായ് അഖർ പ്രേം കേ പദ് ലെ സാരാ’ എന്ന നാടൻ പാട്ട് അവതരിപ്പിച്ചു. ഐപിടിഎ ഘട്‌സിലയിലെ കലാകാരന്മാർ ‘ആലേ ലേ ലേ ഡിഷോം’ എന്ന സന്താലി ഗാനം ആലപിച്ചു. തുടർന്ന് നൃത്ത കലാകാരന്മാർ നാടൻ നാടകം അവതരിപ്പിച്ചു. നാടകത്തിനു ശേഷം പ്രശസ്ത ഡോക്യുമെന്റേറിയൻ ബിജു ടോപ്പോയുടെ ചലച്ചിത്ര പ്രദർശനവും നടന്നു.

ഭട്ടിൻ ഗ്രാമത്തിൽ സാംസ്കാരിക സായാഹ്നവും സംഘടിപ്പിച്ചു. ഇന്ന് ചില പുതിയ സഹയാത്രികർ യാത്രയിൽ ചേർന്നു, അതിൽ പ്രധാനികൾ കഥാകൃത്ത് കമൽ, കൃപാ ശങ്കർ, ജന്മം എഡിറ്റർ സുധീർ സുമൻ, വിനയ്, ശശികുമാർ, കവി ഗൗഹർ അസീസ്, നാസിക് ഇപ്റ്റയിലെ തൽഹ, സങ്കേത്, മനോരമ, സഞ്ജയ് സോളമൻ, പ്രശാന്ത്, നോറ, അഞ്ജന, ശ്വേത, ശശാങ്ക്, സഹേന്ദ്ര, ഗാർഗി, ഇൻസിമാം, ഫർഹാൻ തുടങ്ങി ലിറ്റിൽ ഇപ്റ്റയിലെ ചില അഭിനേതാക്കൾ.

11 ഡിസംബർ 2023 തിങ്കൾ

ഭട്ടിനിലെ ലുഗു മുർമു റസിഡൻഷ്യൽ സ്‌കൂളിൽ നിന്ന് പ്രഭാതഭക്ഷണത്തിന് ശേഷമാണ് നാലാം ദിവസത്തെ ധായി അഖർ പ്രേം പദയാത്ര ആരംഭിച്ചത്. സഹപ്രവർത്തകൻ നിസാർ അലി സ്കൂൾ കുട്ടികളുമായി സംവദിച്ചു. കുട്ടികൾക്കിടയിൽ അവൾ മേക്കപ്പ് കാണിച്ചു. കുട്ടികളുടെ ആകാംക്ഷ അണപൊട്ടിയൊഴുകി. ഭാട്ടിനിലെ പൾട്ടൻ സോറനും ഹഡ്‌ടോപ ഗ്രാമത്തിലെ ഊർമിളയും യാത്രയിൽ പങ്കെടുത്തു. പാട്ടുകളിലൂടെ പൂർവികരുടെ സ്‌നേഹത്തിന്റെ സന്ദേശം പകർന്ന് ഭട്ടിനിലേക്കുള്ള വഴിയിലൂടെ ഘോഷയാത്ര മുന്നോട്ടു നീങ്ങി. അതിനിടെ, പൾട്ടൻ സോറൻ എല്ലാ കാൽനടയാത്രക്കാരെയും തന്റെ വീട്ടിലേക്ക് കൊണ്ടുപോയി കുടുംബാംഗങ്ങളെ കാണാൻ അവരെ അനുവദിച്ചു. കാൽനടയാത്രക്കാരുടെ അഭ്യർത്ഥന മാനിച്ച് ഊർമ്മിള സന്താലി ഭാഷയിൽ ഒരു ഗാനം ആലപിക്കുകയും പൾട്ടൻ സോറൻ അനുഗമിക്കുകയും ചെയ്തു. ആദ്യമഴയിൽ കർഷകരുടെ സന്തോഷവും പ്രകൃതിയോടുള്ള സ്നേഹവും പാട്ടിൽ പ്രതിഫലിച്ചു. കൂടാതെ, ആദ്യത്തെ മഴ പെയ്യുമ്പോൾ, കറുത്ത മേഘത്തെ കണ്ട് മയിലും നൃത്തം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങുന്നു. ആദ്യമഴയോടുള്ള എല്ലാ ജീവജാലങ്ങളുടെയും സ്നേഹമാണ് ഇത് കാണിക്കുന്നത്. പൾട്ടൻ സോറന്റെ കുടുംബത്തോട് സ്നേഹം പ്രകടിപ്പിച്ച്, പദയാത്ര മുന്നോട്ട് നീങ്ങി, ഏകദേശം ഒന്നര കിലോമീറ്റർ നടന്ന് മാർച്ച് നീംദിഹ് ഗ്രാമത്തിലെത്തി.

ഇവിടെ ‘ബോൽ രേ ഭായ് ജാർഖണ്ഡി ബോലോ’ എന്ന ജാർഖണ്ഡ് ഗാനത്തിന്റെ അവതരണത്തോടെയാണ് കലാകാരന്മാർ പരിപാടി ആരംഭിച്ചത്. പരിപാടിയിൽ നിസാർ അലിയുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ഛത്തീസ്ഗഢി ശൈലിയിലുള്ള ഗാനം അവതരിപ്പിച്ചു. അവസാനം നീംദിയിലെ ചീതമുനി ഹേംബ്രാം സാന്താലി ഗാനം അവതരിപ്പിച്ചു. എത്ര പഠിച്ചാലും കൃഷി ഉപേക്ഷിക്കരുതെന്ന് പാട്ടിലൂടെ പറഞ്ഞു. ഇതിനുശേഷം ജാരിയ ഗ്രാമത്തിലേക്ക് യാത്ര പുറപ്പെട്ടു. ജാരിയ ഗ്രാമത്തിൽ നൃത്തം, പാട്ട്, ലഘുലേഖകൾ വിതരണം എന്നിവയ്ക്ക് ശേഷം ഘോഷയാത്ര മുന്നോട്ട് നീങ്ങി രാജ്ദോഹ ഗ്രാമത്തിലെത്തി. ഈ ഗ്രാമത്തിലെ നവീകരിച്ച മിഡിൽ സ്കൂൾ കാമ്പസിൽ കാൽനടയാത്രക്കാർ ഒരു സാംസ്കാരിക പരിപാടി അവതരിപ്പിച്ചു. സാംസ്കാരിക പരിപാടിയിൽ സ്കൂൾ വിദ്യാർഥികൾ അവതരിപ്പിച്ച നൃത്തം കാൽനടയാത്രക്കാരുടെ പ്രശംസ പിടിച്ചുപറ്റി. ഇതിനുശേഷം നിസാർ അലിയുടെ നേതൃത്വത്തിൽ ഛത്തീസ്ഗഡിലെ കലാകാരന്മാർ നൃത്തനാടക ശൈലിയിൽ ‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ എന്ന നാടകം അവതരിപ്പിച്ചു. സ്‌കൂളിലെ നാസിക്കിൽ നിന്നുള്ള സഹപാഠി സങ്കേത്, വെറും ഒന്നര മിനിറ്റുകൊണ്ട് കൈകൊട്ടാനുള്ള കഴിവ് കുട്ടികൾക്ക് പഠിപ്പിച്ചുകൊടുത്തത് വളരെ ആസ്വദിച്ച് കുട്ടികൾ പഠിച്ചു.

കുട്ടികളും അധ്യാപകരും നാടകം നന്നായി ആസ്വദിച്ചു. സാംസ്‌കാരിക പരിപാടിക്ക് മുന്നോടിയായി ഈ സ്‌കൂളിലെ കുട്ടികൾക്കിടയിൽ ഹ്രസ്വചിത്രങ്ങൾ പ്രദർശിപ്പിച്ചു. സാംസ്കാരിക സമ്മേളനത്തിനൊടുവിൽ കുട്ടികൾക്കിടയിൽ പ്രദർശിപ്പിച്ച ചിത്രത്തെ കുറിച്ച് സംവിധായകൻ ബിജു ടോപ്പോ വിശദമായി വിശദീകരിച്ചു. എല്ലാ സിനിമകളിലും പ്രണയത്തിന്റെ സന്ദേശങ്ങൾ ഒളിഞ്ഞിരിപ്പുണ്ടെന്ന് അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു. സ്നേഹമില്ലാതെ ഒരു നല്ല കാര്യവും സൃഷ്ടിക്കാൻ കഴിയില്ല. ഭൂമിയെ എല്ലാ ജലജീവികളും ചേർന്ന് സൃഷ്ടിച്ചതാണെന്ന് നിങ്ങൾ സിനിമയിൽ കണ്ടു. രസകരമായ സംഭാഷണ ശൈലിയിലാണ് അങ്കൂർ പരിപാടി നടത്തിയത്. ബറേലിയുടെ സുഹൃത്ത് ഗാർഗി ചിത്രം പ്രദർശിപ്പിക്കാൻ അങ്കുറിനെ സഹായിച്ചിരുന്നു.

ഇതിനുശേഷം, കാൽനടയാത്രക്കാർ രാജ്ദോഹ ഗ്രാമത്തിൽ നൃത്തം ചെയ്തും പാടിയും പര്യടനം നടത്തി, ലഘുലേഖകൾ വിതരണം ചെയ്തുകൊണ്ട് മുന്നോട്ട് നീങ്ങി. തുടർന്ന് സംഗീത നാടക അക്കാദമി അവാർഡ് ലഭിച്ച ഓടക്കുഴൽ വാദകൻ ദുർഗാ പ്രസാദ് മുർമുവിന്റെ വീട്ടിലേക്ക് കാൽനടയാത്രക്കാർ എത്തി. അവന്റെ വീട്ടിൽ എത്തി അവനോട് സംസാരിച്ചു. ജീവിതത്തിന്റെ പുരോഗതിക്ക് സ്നേഹം പ്രധാനമാണെന്ന് അദ്ദേഹം വിശേഷിപ്പിച്ചു. സന്താലിയിൽ ദുലാദ് എന്ന കവിതയും ചൊല്ലി. കാല് നടയാത്രക്കാര് ക്കൊപ്പമെത്തിയ നാച്ച സ് റ്റൈല് തിയറ്ററില് വിദഗ്ധനായ നിസാര് അലിയുടെ നേതൃത്വത്തില് പാട്ട് അവതരിപ്പിച്ചു. ഇതിനുശേഷം, നർവ നദിയുടെ തീരത്തുള്ള പിക്‌നിക് സ്ഥലത്ത് കാൽനടയാത്രക്കാർ ഒരു പരിപാടി അവതരിപ്പിച്ചു. കാൽനടയാത്രക്കാർ നദിക്കരയിൽ ഭക്ഷണം കഴിച്ചു. ഇതിനുശേഷം ആട്ടവും പാട്ടുമായി ഘോഷയാത്ര ഹഡ്തോപയിലേക്ക് പുറപ്പെട്ടു. നർവ പാലം വഴി മധ്യേ കടന്ന്, മുർഗഗുട്ടുവിലെ ബസന്തി ചൗക്കിൽ പാട്ടുകൾ അവതരിപ്പിച്ച് യാത്ര ഹഡ്‌ടോപ ഗ്രാമത്തിലെത്തി. ഈ ഗ്രാമത്തിലെത്തിയ ഉടൻ രാമചന്ദ്ര മർദിയുടെയും ഊർമിള ഹൻസ്‌ദയുടെയും നേതൃത്വത്തിൽ തീർഥാടകർക്ക് ഉജ്ജ്വല സ്വീകരണം നൽകി. ഈ യാത്രയിൽ നാസിക് ഇപ്റ്റയിലെ തൽഹയും സങ്കേതും ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു.

12 ഡിസംബർ 2023 ചൊവ്വാഴ്ച

‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ പദയാത്രയുടെ അഞ്ചാം ദിവസത്തെ ഹഡ്‌തോപ ഗ്രാമത്തിൽ നിന്നാണ് ആരംഭിച്ചത്. ആടിയും പാടിയും രക്തസാക്ഷികളായ പൂർവികരെ പാട്ടുകളിലൂടെ സ്മരിച്ചും ഘോഷയാത്ര ഗ്രാമത്തിലെ പ്രൈമറി സ്കൂളിലെത്തി. കുട്ടികൾക്കിടയിൽ സാംസ്കാരിക പരിപാടിയും സംഘടിപ്പിച്ചു. പരിപാടിയുടെ തുടക്കത്തിൽ സ്കൂൾ കുട്ടികൾ അത്യന്തം ശ്രുതിമധുരമായ സ്വാഗതഗാനത്തോടെ തീർഥാടകരെ സ്വീകരിച്ചു. തുടർന്ന് കുട്ടികൾ നാടകം അവതരിപ്പിച്ചു. വിദ്യാഭ്യാസത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം നാടകത്തിലൂടെ വിശദീകരിച്ചു. ഊർമിള ഹസ്ദയും രാമചന്ദ്ര മർദിയും ചേർന്നാണ് സ്‌കൂളിലെ പരിപാടികൾ ഏകോപിപ്പിച്ചത്.

പരിപാടികൾക്ക് ശേഷം ആട്ടവും പാട്ടുമായി ഘോഷയാത്ര നീങ്ങി. ചൈബാസയുടെ കൂട്ടാളികളും യാത്ര പാതിവഴിയിൽ ചേർന്നു. ഇങ്ങനെ ആളുകൾ കാരവാനിൽ ചേർന്നുകൊണ്ടിരുന്നു, യാത്ര തുടർന്നു. ഏകദേശം നാല് കിലോമീറ്റർ യാത്രയ്ക്ക് ശേഷം, മാർച്ച് ദോംജൂഡിയിൽ എത്തി, അവിടെ മാർച്ചുകൾക്ക് വേണ്ടി ചലച്ചിത്ര നിർമ്മാതാവ് തരുൺ മുഹമ്മദ് പർഗാന ഹരിപ്പാടോ മുർമുവിന് സ്നേഹത്തിന്റെയും അധ്വാനത്തിന്റെയും പ്രതീകമായ ഗാംച സമ്മാനിച്ച് ആദരിച്ചു. ഈ അവസരത്തിൽ, പർഗാന ഹരിപാഡോ മുർമു എല്ലാ തീർത്ഥാടകർക്കും ആശംസകൾ നേർന്നു, “നിങ്ങൾ എല്ലാവരും സ്നേഹം പങ്കിടുന്നു, ഇതാണ് ഏറ്റവും വലിയ കാര്യം.” ഇതിന് ശേഷം ഊർമ്മിളയും രാമചന്ദ്രയും ചേർന്ന് ഒരു സന്താലി ഗാനം അവതരിപ്പിച്ചു. മലകളും കുന്നുകളും പൂക്കളും ഇലകളും കൊണ്ട് അലങ്കരിച്ചിരിക്കുന്നുവെന്ന് പാട്ടിലൂടെ പറഞ്ഞു. നദികളും വെള്ളച്ചാട്ടങ്ങളും ഒഴുകുന്ന വെള്ളത്താൽ അലങ്കരിച്ചിരിക്കുന്നു. നാം പൂക്കളാൽ അലങ്കരിക്കുകയും പഴങ്ങൾ ആസ്വദിക്കുകയും ചെയ്യും. ദുഃഖസമയത്ത് ഞങ്ങൾ പരസ്പരം പിന്തുണയ്ക്കും. വരും തലമുറയ്ക്ക് സ്നേഹത്തിന്റെ സന്ദേശം നൽകും.

പരിപാടി മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോയി പർവേസ് ആലം ‘ഹോ’ ഭാഷയിൽ ഒരു ഗാനം അവതരിപ്പിച്ചു. ബിർസ മുണ്ടയുടെ ജീവിതവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പോരാട്ടങ്ങളും അദ്ദേഹം പാട്ടുകളിലൂടെ വിശദമായി പറഞ്ഞു. വെള്ളം, വനം, ഭൂമി എന്നിവയോടുള്ള ബിർസയുടെ സമർപ്പണത്തെയും അദ്ദേഹം പ്രതിഫലിപ്പിച്ചു. വെള്ളത്തിനും വനത്തിനും ഭൂമിക്കും സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനും വേണ്ടി അദ്ദേഹം തന്റെ ജീവിതം ബലിയർപ്പിച്ചു. ഊർമ്മിള പരിപാടി നിയന്ത്രിച്ചു.

ഇതിനുശേഷം, ദോംജൂഡിയിൽ നിന്ന് നൃത്തം ചെയ്തും പാടിയും ലഘുലേഖകൾ വിതരണം ചെയ്തും യാത്ര ഗോവിന്ദ്പൂർ സ്റ്റേഷനിലെത്തി. അവിടെ ഗാന്ധി പീസ് ഫൗണ്ടേഷന്റെ സുഖചന്ദ്ര ഝാ, സഖാവ്. കേദാർ ദാസിന്റെ ചെറുമകൻ അശോക് കുമാർ ലാൽ ദാസ്, അംബുജ് താക്കൂർ, കാമത്ത്, മണികാന്ത്, രാകേഷ്, വിനയ് കുമാർ എന്നിവരും ഗോവിന്ദ്പൂരിലെ പൗരന്മാരും കാൽനടയാത്രക്കാരെ സ്വീകരിച്ചു. ഇവിടെ നിന്ന്, ഹ്യൂമൻ വെൽഫെയർ ട്രസ്റ്റിലെ മുഖ്താർ അഹമ്മദ് ഖാൻ തന്റെ സഹപ്രവർത്തകർക്കൊപ്പം വൈകുന്നേരം വരെ നിർത്തി. ഉച്ചഭക്ഷണം ഇവിടെയായിരുന്നു. സ്റ്റേഷനിൽ എത്തുന്നതിനുമുമ്പ് കാൽനടയാത്രക്കാർക്ക് സൽഗജ്ഹുദി ക്രോസിംഗിൽ ഏകദേശം 25-30 മിനിറ്റ് കാത്തിരിക്കേണ്ടി വന്നു, അവിടെ ചില പാട്ടുകൾ ആലപിക്കുകയും സംഭാഷണങ്ങൾ നടത്തുകയും ചെയ്തു. വഴിയിൽ ബാരിഗോഡയിൽ അൽപ്പസമയം നിർത്തിയ സമയത്ത്, ചൈബാസ ഐപിടിഎയും ഡാൽട്ടോംഗഞ്ചിന്റെ സഹപ്രവർത്തകരും നിസാർ അലിയുടെ സംഘവും പ്രകടനം നടത്തി.

വൈകുന്നേരത്തോടെ, ‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ സാംസ്കാരിക ജാഥ ജെംകോ ഏരിയയിലെ പ്രേംനഗറിലെ സീനിയർ സിറ്റിസൺ കമ്മിറ്റിയിലേക്ക് എത്തി, അവിടെ ജാഥകൾ രാത്രി തങ്ങി. സഞ്ജയ് സോളമൻ മുഖ്യകാർമികത്വം വഹിച്ച സീനിയർ സിറ്റിസൺസ് കമ്മിറ്റി പരിസരത്ത് രാത്രി സാംസ്കാരിക പരിപാടികൾ നടന്നു. ദൽതോംഗഞ്ചിൽ നിന്നുള്ള പങ്കജ് ശ്രീവാസ്തവയും നാസിക്കിൽ നിന്നുള്ള തൽഹയും തങ്ങളുടെ യാത്രാനുഭവങ്ങൾ പങ്കുവച്ചു. അഹമ്മദ് ബദർ സന്ദർശനത്തിന്റെ ലക്ഷ്യം എടുത്തു പറഞ്ഞു. സീനിയർ സിറ്റിസൺസ് കമ്മിറ്റിയിലെ സഖാവ് രാമാനുജ് ശർമ്മ നന്ദി പറഞ്ഞുകൊണ്ട് പറഞ്ഞു, യുവാക്കളെ കണ്ടപ്പോൾ എനിക്ക് ഊർജ്ജം നിറഞ്ഞു.

13 ഡിസംബർ 2023 ബുധനാഴ്ച

13ന് രാവിലെ പ്രേംനഗറിലെ സീനിയർ സിറ്റിസൺസ് കമ്മിറ്റിയിൽ നിന്ന് സാക്കിയിലെ ആർഡി ടാറ്റ റൗണ്ട് എബൗട്ടിലെ ബിർസ സ്മാരകത്തിൽ രക്തസാക്ഷി ബിർസ മുണ്ടയ്ക്ക് ആദരാഞ്ജലിയർപ്പിച്ച് ജാർഖണ്ഡിന്റെ ‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ സാംസ്‌കാരിക ജാഥ സമാപിച്ചു. വഴിയിൽ TRF ഗേറ്റിലും പിന്നീട് ടീ കിയോസ്കിലും ലിറ്റിൽ ഇപ്റ്റയിലെ കുട്ടികൾ ഒരു ഗാനം അവതരിപ്പിച്ചു. കുട്ടികളും പാട്ടുപാടി റോഡിലൂടെ നടന്നിരുന്നു. ഇതിൽ ‘ധായ് അഖർ പ്രേം’ എന്ന ഗാനം ആലപിക്കുക മാത്രമല്ല, യാത്രയിൽ കൂടെയുള്ളവർ പാടിയ പാട്ടുകളും അദ്ദേഹം പഠിച്ചിരുന്നു.

ജാർഖണ്ഡ് സാംസ്കാരിക പദയാത്രയുടെ ഹ്രസ്വ വിവരണം

2023 ഡിസംബർ 07 മുതൽ 13 വരെ നടന്ന പദയാത്രയ്ക്ക് ജാർഖണ്ഡിൽ വിവിധ സ്കൂളുകളും സാമൂഹിക സാംസ്കാരിക സംഘടനകളും ആതിഥേയത്വം വഹിച്ചു. ആദ്യ ദിവസം, അതായത് ഡിസംബർ 07 ന് വൈകുന്നേരം, പ്രശസ്ത സാഹിത്യകാരൻ വിഭൂതി ഭൂഷൺ ബന്ദോപാധ്യായയുടെ ഘടശിലയിലെ വസതിയായ ഗൗരികുഞ്ചിൽ ഒരു സാംസ്കാരിക പരിപാടി അവതരിപ്പിക്കുകയും പദയാത്ര ആരംഭിക്കുകയും ചെയ്തു, അത് മൗണ്ടർ വരെ നീണ്ടു. സംഘം രാത്രി അവിടെ തങ്ങി. ഇതിനുശേഷം, ആദ്യ ദിവസം, ഡിസംബർ 08 ന്, സംഘം ചുനുദിഹ്, ധരംബഹൽ, അഡെൽബെറ, ഝംപാരിഷോൾ, ബങ്കാട്ടി, ഹെൻഡൽജുഡി എന്നിവിടങ്ങളിലൂടെ കടന്ന് ആദ്യ ദിവസത്തെ രാത്രി തിരുന്ന് കൽജോറിൽ നിർത്തി. രണ്ടാം ദിവസം ഗലുദിയിലും മൂന്നാം ദിവസം ഭട്ടിനുമായിരുന്നു നൈറ്റ് ഹാൾട്ട്. ഡിസംബർ 11 ന്, സാംസ്കാരിക സംഘം മുന്നോട്ട് നീങ്ങി, സംഗീത നാടക അക്കാദമി അവാർഡ് നേടിയ പുല്ലാങ്കുഴൽ വാദകൻ ദുർഗാ പ്രസാദ് മുർമു ജിയുടെ സ്ഥലത്ത് ദുംഗ്രിദിഹിലെത്തി.

11-ന് ഹഡ്‌ടോപ്പയിലെ ഊർമിള ഹൻസ്‌ദയുടെ വീട്ടിലാണ് രാത്രി തിരുന്നാള് നടന്നത്. ഡിസംബർ 12-ന്, ദോംജുഡി വഴി മുർഗാഗുട്ടു വഴി, ഉച്ചയ്ക്ക് ഗോവിന്ദ്പൂരിൽ ഉച്ചഭക്ഷണത്തിന് ശേഷം, വൈകുന്നേരം ബർമമൈൻസ് ഏരിയയിലെ പ്രേംനഗറിലെ മുതിർന്ന പൗരന്മാരുടെ കമ്മിറ്റിയിൽ എത്തി. യാത്രയുടെ അവസാന രാത്രി സ്റ്റോപ്പ് ഇവിടെയായിരുന്നു. ഡിസംബർ 13 ന് രാവിലെ 8 മണിക്ക് പ്രേംനഗറിൽ നിന്നുള്ള ഈ സാംസ്കാരിക ജാഥ സാക്കിയിലെ ബിർസ സ്മാരകത്തിൽ എത്തി, അവിടെ ഔപചാരികമായി അവസാനിച്ചു.

സഹോദര സംഘടന

ഇപ്‌ടിഎ, ഗാന്ധി പീസ് ഫൗണ്ടേഷൻ, ജനവാദി റൈറ്റേഴ്‌സ് അസോസിയേഷൻ, പ്രോഗ്രസീവ് റൈറ്റേഴ്‌സ് അസോസിയേഷൻ, സാംസ്‌കാരിക സംഘടനയായ ഗോംഹെഡ്, ദി അംബ്രല്ല ക്രിയേഷൻസ്, തിയേറ്റർ ഓർഗനൈസേഷൻ “പാത്ത്”, കലാ മന്ദിർ – സെല്ലുലോയ്ഡ് ചാപ്റ്റർ, ഹ്യൂമൻ വെൽഫെയർ ട്രസ്റ്റ്, ഗൗരികുഞ്ച് ഉണ്ണയൻ സമിതി, സീനിയർ എന്നിവയുടെ സഹകരണവും ഉണ്ടായിരുന്നു. സിറ്റിസൺ കമ്മിറ്റി, മഷാൽ ന്യൂസ്, സർവോദയ സംഘം, ഭവി ജനറേഷൻ, ലോക് അലോക്, ന്യൂസ്‌ടെൽ.

ഹിച്ച്ഹൈക്കർ / കാൽനടയാത്രക്കാരൻ

ഈ മുഴുവൻ പരിപാടിയിലും ജാർഖണ്ഡ് സംഘാടക സമിതിയിൽ നിന്ന് അർപ്പിത, ശശി കുമാർ, ഉപേന്ദ്ര, ശൈലേന്ദ്ര കുമാർ, അങ്കുർ, അഹമ്മദ് ബദർ, അഞ്ജന, ഗാർഗി, മനോരമ, ശ്വേത, ഹീര അർക്കനെ, സഞ്ജയ് സോളമൻ, സഹേന്ദ്ര കുമാർ, പ്രശാന്ത്, വിക്രം കുമാർ, നാദിറ, തബസ്സും. രേഷ്മ; ജനവാദി റൈറ്റേഴ്‌സ് അസോസിയേഷൻ ദേശീയ സെക്രട്ടറി അലി ഇമാം ഖാൻ, അശോക് ശുഭദർശി, വരുൺ പ്രഭാത്, പ്രോഗ്രസീവ് റൈറ്റേഴ്‌സ് അസോസിയേഷൻ ജനറൽ സെക്രട്ടറി മിഥിലേഷ്, കഥാകൃത്ത് കൃപാശങ്കർ, കഥാകൃത്ത് കമൽ, വിനയ് കുമാർ, ഭാവി തലമുറയുടെ സഖാവ് ഓം, ജൻ സംസ്‌കൃതി മഞ്ചിലെ സുധീർ സുമൻ, ഗോംഹെഡ് സൻസ്തയിലെ രാമചന്ദ്ര മർദി, ഊർമിള ഹൻസ്‌ദ, റാഞ്ചിയിൽ നിന്നുള്ള പ്രശസ്ത നോവലിസ്റ്റ് രണേന്ദ്ര, ഭാരതി ജി, പത്മശ്രീ മധു മൻസൂരി, രാകേഷ്, പാലാമു ഐപിടിഎയിലെ പ്രേം പ്രകാശ്, മഹാരാഷ്ട്ര ഐപിടിഎയിൽ നിന്നുള്ള രവിശങ്കർ, മൃദുല മിശ്ര, സഞ്ജീവ്, ഭോല, ശശി, അനുഭവ്, ആകാശ്, തൽഹ, സങ്കേത്, മഹാരാഷ്ട്ര ഐപിടിഎയിൽ നിന്നുള്ള ശേഖർ മല്ലിക്, ജ്യോതി മല്ലിക്, സഖാവ് ഓം, ഗണേഷ് മുർമു, ഡി ഡി ലോഹ്‌റ, രവിശങ്കർ, ചന്ദ്രിമ, തപസ്, മല്ലിക. ലത്തേഹാറിൽ നിന്നുള്ള ചലച്ചിത്ര നിർമ്മാതാവ് ബിജു ടോപ്പോ, നാച്ച തിയേറ്ററിലെ സഹപ്രവർത്തകരായ നിസാർ അലി, ദേവനാരായണ് സാഹു, ജഗ്‌നു റാം, ഛത്തീസ്ഗഢിലെ റായ്പൂരിൽ നിന്നുള്ള ഹർഷ് സെൻ, രവീന്ദ്ര ചൗബേ, റായ്ഗഡിൽ നിന്നുള്ള ഉഷാ വർമ, മുഖ്താർ അഹമ്മദ് ഖാൻ, ഹ്യൂമൻ വെൽഫെയർ ട്രസ്റ്റിലെ മറ്റ് സഹപ്രവർത്തകർ, അംബുജ് താക്കൂർ, കാമത്ത്, അശോക് കുമാർ ലാൽ പൂർ. , രാകേഷ്, മണികാന്ത്, സീനിയർ സിറ്റിസൺ കമ്മിറ്റിയിലെ രാമാനുജ് ശർമ്മ, രാധേഷ്യം, ലിറ്റിൽ ഇപ്റ്റയിലെ വർഷ, സുജൽ, മാനവ്, ഗീത, സ്നേഹജ്, റോഷ്‌നി, കരൺ, ദിവ്യ, സുർഭി, മിസൽ, നമ്രത, ശ്രാവൺ, ഗണേഷ്, ലക്ഷ്മി, ചൈബാസ ഐപിടിഎയിലെ തരുൺ മുഹമ്മദ്, കൗസർ പർവേസ്, ഖുശ്ബു, സഞ്ജയ് ചൗധരി തുടങ്ങിയവർ ഉൾപ്പെടുന്നു. ഇവരെക്കൂടാതെ, സയൻസ് ഫോർ സൊസൈറ്റി ജനറൽ സെക്രട്ടറി, ജാർഖണ്ഡ്, ഡി എൻ എസ് ആനന്ദ്, തിയേറ്റർ ഓർഗനൈസേഷൻ “പാത്ത്” യുടെ മുഹമ്മദ് നിസാം, ഛവി, രൂപേഷ്, രഘു, ഖുർഷിദ്, നേഹ, സുഷമ, ടാർസൻ, ഗാന്ധി പീസ് ഫൗണ്ടേഷന്റെ അരവിന്ദ് അഞ്ജും, ഈസ്റ്റ് സിംഗ്ഭും ജില്ല സർവോദയ മണ്ഡലം പ്രസിഡന്റ് ഡോ.സുഖചന്ദ്ര ഝാ, മാധ്യമ പ്രവർത്തകൻ ശശാങ്ക് ശേഖർ, ഗൗതം തുടങ്ങി നിരവധി പേർ പങ്കെടുത്തു.

റിപ്പോർട്ട്: അർപിത, ശേഖർ മല്ലിക്, ശശാങ്ക് ശേഖർ
പരിഭാഷ: പ്രശാന്ത് പ്രഭാകരൻ